Rapport Verwey-Jonker Instituut over afwegingsproces

Op 30 januari 2023 publiceerde het Verwey-Jonker Instituut het rapport ‘Het belang van zorgvuldig afwegen. Advies over de mogelijkheden van een afwegingsproces horend bij een scherpe afbakening van niet-vrij toegankelijke jeugdhulp’. In dit rapport gaat het Verwey-Jonker Instituut in op het vraagstuk of en hoe afbakening van de jeugdhulpplicht kan bijdragen aan het verminderen van onnodige inzet van jeugdhulp.

In de maanden september en oktober 2022 heeft het Verwey-Jonker Instituut wekelijks de voortgang van het onderzoek besproken met een werkgroep met vertegenwoordigers vanuit de directie Jeugd (VWS), de VNG en de Associatie Wijkteams. Omdat we als Associatie Wijkteams recht willen doen aan de vraag hoe we onnodige inzet van jeugdhulp kunnen verminderen zijn we ingegaan op de uitnodiging voor deze werkgroep. De vraag naar jeugdhulp is enorm gegroeid en groeit nog steeds. We delen met het ministerie van VWS, de VNG en vele anderen de zorg hierover.

Het beperken van de Jeugdwet of de jeugdhulpplicht tot niet-vrij toegankelijke jeugdhulp, zoals in het rapport besproken wordt, vinden we als een op zichzelf staande maatregel erg onverstandig. Minder onnodige inzet van jeugdhulp bereiken we ons inziens primair door een sterke sociale basis en door gezinnen tijdig passende ondersteuning te bieden. Bij de breedte van hun vraagstukken, vanuit de breedte van beschikbare oplossingen. De Jeugdwet of de jeugdhulpplicht dient die beweging actief te ondersteunen. We herhalen graag wat in het rapport De kracht van wijd reiken (p. 16) staat: “Alledaagse problemen moeten zoveel mogelijk worden opgepakt in ‘het gewone leven’. In vakjargon: transformatie vindt niet plaats door in de tweede lijn te snijden, maar door in de nulde lijn te investeren. Door de basis te versterken wordt de vraag naar individuele jeugdhulp begrensd.”

Het Verwey-Jonker Instituut gaat, naast criteria ter afbakening van niet-vrij toegankelijke jeugdhulp, in op een bijbehorend afwegingsproces. Dit in hoofdlijnen beschreven afwegingsproces sluit aan bij de beoogde werkwijze van veel lokale teams: het nodigt uit om met een brede blik naar vragen en mogelijke oplossingen te kijken. Om het gewone leven te herstellen of versterken. Verscheidene instrumenten kunnen helpen bij het maken van een afweging over het al dan niet inzetten van jeugdhulp. We onderstrepen het belang van het gebruik maken van beschikbare kennis, zoals deze instrumenten. En ontwikkelen deze kennis lokaal graag verder. De Associatie Wijkteams zal het voortouw nemen in verzamelen en bundelen van deze praktijken. Om te komen tot een gedeeld beeld en gedeelde manieren hoe je met inwoners komt tot duidelijkheid over het gewenste toekomstperspectief en wat nodig is om dat te realiseren (waar oordeelsvorming en besluitvorming een onderdeel van is).
Andere maatregelen dan het opnemen van criteria ter afbakening van niet-vrij toegankelijke jeugdhulp met een bijbehorend afwegingsproces zijn wat ons betreft veel zinvoller. Denk aan die actieve lokale teams die gezinnen ondersteunen bij ook onderliggende vraagstukken als armoede. Aan nauwe samenwerking tussen huisartsen en lokale teams. Aan het, door huisartsen en lokale teams, kunnen consulteren en betrekken van professionals die gespecialiseerde jeugdhulp en geestelijke gezondheidszorg voor volwassenen bieden. En aan begeleiding bij complexe scheidingen door een gezinsadvocaat.

Het rapport van het Verwey-Jonker Instituut is hier te lezen:

Opdracht van lokale teams ten aanzien van (on)veiligheid

Met een groot aantal leden van het Leernetwerk veiligheid Associatie Wijkteams, ondersteund door het NJi, is gereflecteerd op hoe de opdracht op veiligheid voor lokale teams eruit moet zien binnen de kaders van het Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming. Deze reflectie op basis van opgedane praktijkkennis en bestaande theoretische kennis resulteerde in een opdrachtformulering versie 1.0. We beschouwen de opdrachtformulering als een groeidocument, dat we het komende jaar verdiepen en verrijken vanuit binnen én buitenperspectieven. Lees hier een gecomprimeerde versie, geschreven in samenwerking met Civil Care.

Bulletin Kwaliteit moet je doen! nr. 2

Ook in de tweede helft van 2022 is er hard gewerkt, door en met de Associatie Wijkteams. Van ontwikkelingen binnen het Leernetwerk veiligheid AW tot aan een werkbezoek bij WIJ Groningen. Wil je hier meer over lezen of alvast een vooruitblik op de voorgenomen acties voor het komende half jaar? Bekijk dan de tweede editie van het bulletin ‘Kwaliteit moet je doen!’.

Kwaliteitsstatuut voor wijkteams

Kwaliteit moet je doen!

Dat is de boodschap die de leden van Associatie Wijkteams willen uitdragen met het Kwaliteitsstatuut voor wijkteams versie 1.0.

Als het gaat over het realiseren van kwaliteit voor inwoners en wijken is het kwaliteitsstatuut een document waar ieder wijkteam iets mee kan. We zijn trots dat we in de praktijken kunnen vaststellen dat er grote overeenkomsten zijn tussen wijkteams in werking, ongeacht de vorm. Kwaliteit wordt gerealiseerd in de leefwereld, in het contact tussen inwoners en professionals. Kwaliteit wordt óók gerealiseerd door te werken aan maatschappelijke opgaven. Wat dat betekent lees je in dit statuut!

Rapport NJi: Samen bereiken wat niemand alleen lukt

Samen lerend werken aan kwaliteit is zowel voor professionals als bestuurders belangrijk. Dat vinden Jeugdzorg Nederland, Associatie voor Jeugd, Netwerk Directeuren Sociaal Domein, Wethoudersvereniging en Associatie Wijkteams ook.

Bekijk deze publicatie van het NJi over anders denken en doen in de jeugdzorg. We gaan binnenkort concreet aan de slag met het NJi en bovengenoemde partners om deze lerende beweging onder bestuurders die hier leiding aan geven verder te versterken.

Bulletin AW: Kwaliteit moet je doen

Tijdens het ledenberaad Associatie Wijkteams van november 2021, spraken de leden van af dat er gebouwd zou gaan worden aan een kwaliteitsstatuut voor wijkteams.

In het bulletin ‘kwaliteit moet je doen’ informeren we je over de voortgang van dat proces.

Zie ook: Associatie Wijkteams in gesprek met de adviesraad ‘over kwaliteit van wijkteams’.

Onderzoek naar succes van wijkteams

De ambities waren hooggespannen, toen in 2015 in veel gemeenten de wijkteams startten. Meer preventie, betere hulp en minder doorverwijzingen naar dure zorg. Maar hoe succesvol zijn de wijkteams eigenlijk? Uit onderzoek van de landelijke Associatie Wijkteams blijkt dat wijkteams zichtbaar bijdragen aan deze doelstellingen. Ongeacht hun vorm, inrichting of opdracht. 

• De helft van de wijkteams zet in op preventie
• 75% vindt de ondersteuning vanuit de wijkteams helpend
• Wijkteams kunnen steeds meer hulp zelf bieden

Laagdrempelig aanwezigheid zorgt voor hoger bereik 
Wijkteams zijn laagdrempelig aanwezig in wijken en dorpen en zijn daardoor in staat om vragen vroegtijdig te signaleren. Dit is o.a. zichtbaar in het toegenomen bereik onder gezinnen en huishoudens met een niet- westerse migratieachtergrond. Door de aanwezigheid van wijkteamprofessionals in de wijk, bij huisartsen en op school is de samenwerking met partners verbeterd. Zijn er kortere lijntjes ontstaan en wordt eerder/sneller hulp ingezet dan voorheen. Daarbij zetten veel wijkteams in op preventie. De helft van de onderzochte wijkteams geeft aan preventieve activiteiten in te zetten.

Zelfredzaamheid groter
Wijkteams versterken en benutten eigen kracht van inwoners, van netwerk én van de buurt. 67% van de inwoners is van mening dat zijn/haar zelfredzaamheid is toegenomen dankzij de inzet van het wijkteam. 

Brede aanpak zorgt voor passende hulp
Dankzij de brede samenstelling van de teams worden hulpvragen breed benaderd en opgepakt. Dit wordt zo door inwoners, professionals en partners ervaren. Meer dan 80% van de inwoners, gezinnen en huishoudens vindt de hulp en/of ondersteuning die zij ontvangen passend. En 75% vindt de ondersteuning helpend. Zelf hulp bieden door een wijkteam is aantoonbaar effectief. Zo is bijvoorbeeld het aantal crisissituaties bij wijkteams die zelf hulp bieden lager. 

Kostenbesparing nog niet overal 
Afname specialistische hulp en ondersteuning wordt voorzichtig zichtbaar. Wijkteams geven zelf aan steeds meer vragen zelf af te vangen; in de onderzochte literatuur worden percentages van 80% genoemd. Kostenbesparingen worden (nog) niet bij alle wijkteams gerealiseerd. 

Effectiviteit van wijkteams
De effectiviteit van wijkteams wordt zichtbaar op het niveau van het hele sociale domein. De effecten worden beïnvloed door het geheel aan zorg en welzijn binnen de gemeenten waarin wijkteams actief zijn en uiteraard maatschappelijke ontwikkelingen. Wijkteams en partners moeten samenwerken om de gewenste effecten te realiseren. Dit betekent dat de algemene effectiviteit van wijkteams niet aan te tonen is en dat effectiviteit veelal alleen binnen een bredere context zichtbaar kan worden gemaakt. Dit geldt overigens ook voor andere spelers in het sociaal domein. Wel is de effectiviteit van wijkteams op sommige onderdelen zichtbaar, zoals het voorkomen van schulden en uithuisplaatsingen.

Houding van de professioneel essentieel
Om de toegevoegde waarde te realiseren is een professionele switch nodig (geweest) bij de professionals in het wijkteam. Een verandering in houding en gedrag. De professionals dragen immers de transformatie: zij hebben de contacten met inwoners, gezinnen en huishoudens en met partners in de wijk. Werkzame elementen zijn hierbij oa: een open houding, objectieve blik, betrokkenheid, inlevingsvermogen, vertrouwen en heldere communicatie. 

Doorontwikkeling wijkteams
Als Associatie grijpen we dit resultaat aan als markeerpunt. Met recht kunnen we zeggen dat wijkteams hun plek in het sociale domein hebben bewezen. Tegelijk zien we ruimte en noodzaak tot verdere stappen voorwaarts. We zetten in op drie ontwikkelpunten, namelijk:

1. Vrijblijvendheid voorbij. Het anders werken (in gedrag en houding) vormt een groot deel van succesvol transformeren. Dat hebben we op vele plaatsen uitgeprobeerd, ervaren en beproefd. De volgende stap is het passend laten ‘stollen’ van deze ervaring en kennis in een kwaliteitsstatuut voor wijkteams. 
2. Maatschappelijke opgaven. Een slag maken van transformatiedoelen naar het realiseren van maatschappelijke opgaven, samen met de partners in het sociaal domein. Denk aan: minder gezinnen en inwoners die in armoede leven, grotere veiligheid, welbevinden van inwoners en gelijke kansen voor inwoners. De volgende stap is samen met andere organisaties en gemeenten en beter omschrijven welke maatschappelijke opgaven we willen realiseren.
3. Recht doen aan complexiteit. Het onderzoek laat zien dat de effecten op het niveau van het netwerk (hele sociale domein en breder) worden bereikt. Dat vraagt om een passend paradigma in de opdrachtverlening, sturing, monitoring & verantwoording en kostenbeheersing. Niet meer (alleen) op het niveau van de individuele organisatie en vanuit een helderder onderscheid tussen deze vier.

Over het onderzoek
Het onderzoek is uitgevoerd door Zwaanadvies met ondersteuning van het NJI. De onderzoekers hebben van 33 wijkteams diverse rapportages onderzocht. Daarnaast zijn landelijke onderzoeken en cijfers van onder andere het CBS geraadpleegd. Het gehele onderzoeksrapport is te downloaden via deze link. 

OPROEP AAN GGZ EN SOCIAAL DOMEIN

Eén op de vier mensen heeft een psychiatrische diagnose (gehad) en tegelijkertijd ontberen de meest ontredderde en ontregelde personen passende hulp. Daarom doen wij deze oproep aan de ggz en het sociaal domein om de handen ineen te slaan. Om samen bij te dragen aan een inclusieve samenleving waar mensen met een grotere kwetsbaarheid voor psychische ontregeling onderdeel vanuit maken. Aan duurzame, integrale ondersteuning en behandeling voor mensen die dat nodig hebben, vormgegeven in nauw samenspel met hen, hun netwerk, in hun eigen leefwereld. Met speciale aandacht en ondersteuning voor de kinderen van psychisch ontregelde of kwetsbare ouders. Aan het creëren van een gelijkwaardige, domein overstijgende samenwerking tussen betrokken professionals. Aan passende financiering en inrichting die deze beweging ondersteunt. Een vasthoudende bijdrage leveren hieraan, vanuit ieders cirkel van invloed, is de gezamenlijke ambitie van de auteurs van deze oproep.

Essay eigen kracht als ‘samenkracht’

Dit essay gaat over de rijkdom én de complexiteit van het werken in netwerken op verschillende niveaus. Het essay is bedoeld als aanzet tot een dialoog over de vraag wat het betekent om te werken in sociale en institutionele netwerken en de rol van wijkteams, gemeenten en andere partners daarin.

Deze zomer organiseerden de kennisinstituten van Programma Integraal Werken in de Wijk samen met de Associatie Wijkteams een drietal sessies, naar aanleiding van de corona pandemie. Tijdens deze sessies werd het belang en de urgentie van een beweging richting meer collectieve oplossingen nog eens duidelijk. Dat was de aanleiding voor het schrijven van het essay Eigen kracht als samenkracht,. . Sophie Hospers schreef het essay als hoofdauteur, in opdracht van het NJi waarvoor ze tot begin dit jaar ook werkte.

zie ook: Eigen kracht als samenkracht | integraalwerkenindewijk.nl

We zijn benieuwd naar de reacties! info@associatiewijkteams.nl