Onderzoek naar succes van wijkteams
De ambities waren hooggespannen, toen in 2015 in veel gemeenten de wijkteams startten. Meer preventie, betere hulp en minder doorverwijzingen naar dure zorg. Maar hoe succesvol zijn de wijkteams eigenlijk? Uit onderzoek van de landelijke Associatie Wijkteams blijkt dat wijkteams zichtbaar bijdragen aan deze doelstellingen. Ongeacht hun vorm, inrichting of opdracht.
- De helft van de wijkteams zet in op preventie
- 75% vindt de ondersteuning vanuit de wijkteams helpend
- Wijkteams kunnen steeds meer hulp zelf bieden
Laagdrempelig aanwezigheid zorgt voor hoger bereik
Wijkteams zijn laagdrempelig aanwezig in wijken en dorpen en zijn daardoor in staat om vragen vroegtijdig te signaleren. Dit is o.a. zichtbaar in het toegenomen bereik onder gezinnen en huishoudens met een niet- westerse migratieachtergrond. Door de aanwezigheid van wijkteamprofessionals in de wijk, bij huisartsen en op school is de samenwerking met partners verbeterd. Zijn er kortere lijntjes ontstaan en wordt eerder/sneller hulp ingezet dan voorheen. Daarbij zetten veel wijkteams in op preventie. De helft van de onderzochte wijkteams geeft aan preventieve activiteiten in te zetten.
Zelfredzaamheid groter
Wijkteams versterken en benutten eigen kracht van inwoners, van netwerk én van de buurt. 67% van de inwoners is van mening dat zijn/haar zelfredzaamheid is toegenomen dankzij de inzet van het wijkteam.
Brede aanpak zorgt voor passende hulp
Dankzij de brede samenstelling van de teams worden hulpvragen breed benaderd en opgepakt. Dit wordt zo door inwoners, professionals en partners ervaren. Meer dan 80% van de inwoners, gezinnen en huishoudens vindt de hulp en/of ondersteuning die zij ontvangen passend. En 75% vindt de ondersteuning helpend. Zelf hulp bieden door een wijkteam is aantoonbaar effectief. Zo is bijvoorbeeld het aantal crisissituaties bij wijkteams die zelf hulp bieden lager.
Kostenbesparing nog niet overal
Afname specialistische hulp en ondersteuning wordt voorzichtig zichtbaar. Wijkteams geven zelf aan steeds meer vragen zelf af te vangen; in de onderzochte literatuur worden percentages van 80% genoemd. Kostenbesparingen worden (nog) niet bij alle wijkteams gerealiseerd.
Effectiviteit van wijkteams
De effectiviteit van wijkteams wordt zichtbaar op het niveau van het hele sociale domein. De effecten worden beïnvloed door het geheel aan zorg en welzijn binnen de gemeenten waarin wijkteams actief zijn en uiteraard maatschappelijke ontwikkelingen. Wijkteams en partners moeten samenwerken om de gewenste effecten te realiseren. Dit betekent dat de algemene effectiviteit van wijkteams niet aan te tonen is en dat effectiviteit veelal alleen binnen een bredere context zichtbaar kan worden gemaakt. Dit geldt overigens ook voor andere spelers in het sociaal domein. Wel is de effectiviteit van wijkteams op sommige onderdelen zichtbaar, zoals het voorkomen van schulden en uithuisplaatsingen.
Houding van de professioneel essentieel
Om de toegevoegde waarde te realiseren is een professionele switch nodig (geweest) bij de professionals in het wijkteam. Een verandering in houding en gedrag. De professionals dragen immers de transformatie: zij hebben de contacten met inwoners, gezinnen en huishoudens en met partners in de wijk. Werkzame elementen zijn hierbij oa: een open houding, objectieve blik, betrokkenheid, inlevingsvermogen, vertrouwen en heldere communicatie.
Doorontwikkeling wijkteams
Als Associatie grijpen we dit resultaat aan als markeerpunt. Met recht kunnen we zeggen dat wijkteams hun plek in het sociale domein hebben bewezen. Tegelijk zien we ruimte en noodzaak tot verdere stappen voorwaarts. We zetten in op drie ontwikkelpunten, namelijk:
- Vrijblijvendheid voorbij. Het anders werken (in gedrag en houding) vormt een groot deel van succesvol transformeren. Dat hebben we op vele plaatsen uitgeprobeerd, ervaren en beproefd. De volgende stap is het passend laten ‘stollen’ van deze ervaring en kennis in een kwaliteitsstatuut voor wijkteams.
- Maatschappelijke opgaven. Een slag maken van transformatiedoelen naar het realiseren van maatschappelijke opgaven, samen met de partners in het sociaal domein. Denk aan: minder gezinnen en inwoners die in armoede leven, grotere veiligheid, welbevinden van inwoners en gelijke kansen voor inwoners. De volgende stap is samen met andere organisaties en gemeenten en beter omschrijven welke maatschappelijke opgaven we willen realiseren.
- Recht doen aan complexiteit. Het onderzoek laat zien dat de effecten op het niveau van het netwerk (hele sociale domein en breder) worden bereikt. Dat vraagt om een passend paradigma in de opdrachtverlening, sturing, monitoring & verantwoording en kostenbeheersing. Niet meer (alleen) op het niveau van de individuele organisatie en vanuit een helderder onderscheid tussen deze vier.
Over het onderzoek
Het onderzoek is uitgevoerd door Zwaanadvies met ondersteuning van het NJI. De onderzoekers hebben van 33 wijkteams diverse rapportages onderzocht. Daarnaast zijn landelijke onderzoeken en cijfers van onder andere het CBS geraadpleegd. Het gehele onderzoeksrapport is te downloaden via deze link.